PN-EN 16636 – Usługi ochrony przed szkodnikami – Wymagania i kompetencje

Usługi z zakresu ochrony przed szkodnikami zyskały nowe narzędzie do doskonalenia serwisu w postaci normy PN-EN 16636. Standard ten w oryginale zatytułowany „Pest management services – Requirements and competences” ma za zadanie ujednolicić i sprofesjonalizować usługi w zakresie zabezpieczenia zakładów produkcyjnych, centrów handlowych oraz siedzib ludzkich, a także wszelkich wrażliwych elementów infrastruktury przez aktywnością szkodników. Standard ten jest rekomendowany przez europejskie stowarzyszenie grupujące firmy w branży DDD CEPA (Confederation of European Pest Management Associations) oraz przez Polskie Stowarzyszenie Pracowników Dezynfekcji, Dezynsekcji i Deratyzacji.

Czy nowy standard ma szanse stać się narzędziem pomocnym w ograniczaniu ryzyka na jakie narażone są branże wrażliwe, a także siedziby ludzkie w wyniku aktywności szkodników?  Organizmy żywe w naturalny sposób dążą do ekspansji i niejednokrotnie poszukując miejsc dogodnych do bytowania i rozwoju naruszają bezpieczeństwo ludzi. Efekty ich aktywności to straty w infrastrukturze, to uszkodzone budynki a w szczególności ich elementy konstrukcyjne, izolacja, to także uszkodzenia „krwioobiegu” każdego zakładu, jakim są instalacje elektryczne czy sieci IT.  Ich ekspansja stanowi także poważne ryzyko dla procesów produkcyjnych, używanych surowców, opakowań a w konsekwencji dla wyrobów gotowych. Trudno byłoby wymienić wszystkie zagrożenia płynące z obecności tych organizmów określonych przez człowieka mianem szkodników w naszym bezpośrednim sąsiedztwie. Trudno jest także określić skalę szkód, jakie czynią w naszym otoczeniu, ale samo tylko rolnictwo szacuje je na 10-15% wytwarzanej żywności. Niepoliczalne są straty, które dotykają gospodarstw domowych a i te, które dotyczą firm rzadko są kwantyfikowane i upubliczniane.   

Stąd przyjęto zasady mówiące o niedopuszczalności jakiejkolwiek ich obecności w bezpośrednim sąsiedztwie domostw, miejsc handlu, zakładów produkcyjnych. Panuje pełna zgodność, co do powyższej zasady jednak już właściwe zrozumienie jak takie bezpieczeństwo zapewnić nasuwa wiele pytań. Norma PN-EN 16636 stara się te wątpliwości eliminować poprzez stworzenie zestawu wymagań, których spełnienie ma ustandaryzować usługę oraz, co dla klientów branży DDD może być ważne, poddać te organizacje niezależnemu nadzorowi firm certyfikacyjnych.  

Standard nie omawia metod ochrony przed szkodnikami, wyposażenia stosowanego przez techników zabezpieczających, ale proponuje systemowe mechanizmy, które mają zapewnić, że usługa będzie sprofilowana na potrzeby każdego z klientów – zakładów produkcyjnych, centrów handlowych. Wymagania standardu wykraczają poza tradycyjne sposoby zabezpieczenia zakładu kładąc nacisk na wstępną analizę ryzyka i dostosowanie systemu zabezpieczenia przed szkodnikami do rzeczywistych potrzeb chronionej lokalizacji.  Wskazuje, że analiza ryzyka powinna wziąć pod uwagę wszystkie lokalne uwarunkowania, charakterystykę miejsca i sąsiedztwa zakładu. Nie bez znaczenia są także następujące elementy: układ budynków, wewnętrzne przepływy materiałów, pracowników, opakowań, odpadów w kontekście procesów, które realizowane są przez klienta. Równie istotna jest atrakcyjność surowców i wyrobów dostępnych w lokalizacji dla różnych gatunków szkodników.  Do przeprowadzenia takiej oceny niezbędna jest wiedza dotycząca szkodników i ich preferencji bytowych, żywieniowych, cyklu rozmnażania,  śladów jakie pozostawiają etc. Efektem takiej analizy jest propozycja mechanizmów zabezpieczających optymalnych dla lokalizacji. W kolejnym kroku po reprezentatywnym okresie stosowania zainstalowanych narzędzi, niezbędna jest ocena skuteczności programu ochrony w osiąganiu celów postawionych przez klienta oraz wynikających z oceny ryzyka. Ocena ta ma wskazać obszary do poprawy w zakresie stosowanych praktyk higienicznych, użytych narzędzi oraz używanych środków odstraszających i biobójczych a także częstotliwości wizyt. Rekomendacje mogą także dotyczyć utrzymania infrastruktury, dbałości o mechanizmy prewencyjne takie dbałość o czystość otoczenia zakładu.  

Może to być wreszcie konieczność przeprowadzenia dodatkowej analizy ryzyka wynikającej ze zmian w infrastrukturze lub procesach realizowanych przez klienta, nasilonej aktywności szkodników, specyfiki sezonowej, nieprzewidywalnego rozprzestrzeniania się szkodników lub wreszcie zupełnie nowych gatunków, przed jakimi musimy chronić swoje firmy, mienie, wyroby a nawet nasze zdrowie.  

Norma wskazuje także na niezbędne kompetencje, jakimi powinna dysponować firma oferująca usługi przed szkodnikami w odniesieniu do każdego etapu wdrażania usługi u klienta. Precyzuje zakres stosowania usług wskazując na obszary, gdzie usługi są niepożądane, nieefektywne lub niemożliwe do wdrożenia.  Niezwykle cenny jest także fakt, że norma próbuje ustosunkować się do najbardziej kontrowersyjnych elementów systemu, jakimi jest zwalczanie szkodników. A jeden z załączników normy wymienia gatunki zwierząt, które mogą zostać uznane za szkodniki, a także wskazuje na ryzyka, jakie usługi ochrony przed szkodnikami mogą nieść dla środowiska naturalnego. 

Standard PN-EN 16636 może stać się uniwersalnym narzędziem oczekiwanym od firm zajmujących się ochroną przed szkodnikami, jednak nie wolno zapominać, że jest on tylko dodatkowym elementem systemów zarządzania bezpieczeństwem w zakładach produkcyjnych. Podstawowymi mechanizmami prewencyjnymi są zawsze: właściwie zaprojektowany obiekt, układ budynków, dbanie o ich szczelność, właściwe oświetlenie, regularne usuwanie śmieci i szereg innych nie pomijając innych wydawałoby się tak błahych elementów jak kolor budynków lub zapachy wynikające z procesów technologicznych.  A elementem, który zawsze odgrywa kluczową rolę jest świadomość i zachowania pracowników firmy, w której system funkcjonuje.