Obecnie ISO 50001:2018 ma wciąż postać ostatecznego projektu normy międzynarodowej (FDIS), a publikacja właściwej wersji dokumentu ma nastąpić w sierpniu 2018 r. Niniejsze omówienie powstało w oparciu o FDIS, przy czym zakładamy, że wersja ostateczna nie będzie się znacząco różnić od projektu końcowego.
ISO 50001:2018 jest normą międzynarodową. Charakteryzuje ją struktura wspólna z innymi, powszechnie stosowanymi normami ISO, takimi jak ISO 9001, czy ISO 14001, co ułatwi jej zintegrowanie z pozostałymi systemami zarządzania.
Kluczowe zmiany, jakie wprowadza ISO 50001:2018
Nowa norma zawiera pewne zasadnicze zmiany:
1) Zmiany wynikające z przyjęcia struktury podstawowej
- Nowy punkt dotyczący zrozumienia organizacji i jej kontekstu (4.1)
Organizacja powinna określić czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które są istotne dla jej celu i które mają wpływ na jej zdolność do osiągnięcia zamierzonych rezultatów systemu zarządzania energią oraz doskonalenia jej efektywności energetycznej. Można to uznać za wyższy stopień rozumienia znaczących czynników wywierających wpływ – negatywny lub pozytywny – na efektywność energetyczną oraz system zarządzania energią organizacji. - Nowy punkt dotyczący systematycznego określania potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron (4.2)
Jego zamierzeniem jest wykorzystanie informacji dotyczących kontekstu, w celu zidentyfikowania zainteresowanych stron istotnych z punktu widzenia efektywności energetycznej oraz systemu zarządzania energią, a także ich potrzeb i oczekiwań (wymagań) z szerszej perspektywy. - Silniejszy nacisk na przywództwo i zaangażowanie kierownictwa
Rozdział 5.1 zawiera obecnie nowe wymagania w odniesieniu do aktywnego zaangażowania i odpowiedzialności za skuteczność systemu zarządzania. - Zarządzanie ryzykiem i wykorzystywanie szans
Rozdział 6.1 wymaga od organizacji określenia i, tam gdzie jest to konieczne, uwzględnienia wszelkich ryzyk i szans, które mogą wpływać (pozytywnie lub negatywnie) na zdolność systemu zarządzania do dostarczania zamierzonych wyników. Należy zauważyć, że uwzględnienie ryzyk i szans jest częścią strategicznego procesu decyzyjnego całej organizacji. Identyfikując ryzyka i szanse przy planowaniu systemu zarządzania energią, organizacja może przewidzieć potencjalne scenariusze i konsekwencje, a następnie wziąć pod uwagę niepożądane efekty jeszcze przed ich wystąpieniem. Podobnie można zidentyfikować i wykorzystać pomyślne uwarunkowania bądź okoliczności niosące ze sobą potencjalne korzyści. Proces ten można uznać za komplementarny wobec punktu 6.3 "Przegląd energetyczny", mającego bardziej szczegółowy, operacyjny charakter i służącego doskonaleniu efektywności energetycznej.
- Kompetencje (7.2)
Punkt ten dotyczy określenia niezbędnych kompetencji, wymaganych od osób wykonujących pracę pod nadzorem organizacji, mającą wpływ na jej efektywność energetyczną oraz system zarządzania energią. Ponadto, zawiera wymóg oceny skuteczności działań podejmowanych w celu uzyskania niezbędnych kompetencji. - Rozszerzone wymagania dotyczące komunikacji (7.4)
- Punkt ten uwzględnia obecnie oprócz komunikacji wewnętrznej także komunikację zewnętrzną.
- Zapisy są bardziej rygorystyczne jeśli chodzi o mechanizmy komunikacji, w tym określenie tego, co, kiedy i w jaki sposób ma być komunikowane oraz kto się komunikuje.
- Komunikowane informacje muszą być spójne z informacjami wygenerowanymi w ramach systemu zarządzania energią.
- Planowanie operacyjne i nadzór (8.1)
Należy zwrócić uwagę na kilka uzupełnień:
- nadzór nad zmianami oraz przeglądy następstw niezamierzonych zmian (element struktury podstawowej HLS)
- zapewnienie nadzoru nad znaczącym zużyciem energii (SEU) zleconym na zewnątrz lub nad procesami związanymi ze znaczącym zużyciem energii istotnych źródeł energii
- organizacja powinna utrzymywać udokumentowane informacje w stopniu niezbędnym do tego, by mieć pewność, że procesy zostały zrealizowane w zaplanowany sposób (element struktury podstawowej HLS) - Monitorowanie, pomiary, analiza i ocena efektywności energetycznej i efektów działania systemu zarządzania energią (9.1)
Wymagania dodatkowe:
- należy określić metody monitorowania, pomiarów, analizy i oceny
- jednoznaczny wymóg dotyczący udokumentowanych informacji, zarówno pochodzących z badania odstępstw w zakresie efektywności energetycznej i reakcji na nie, jak również uzyskanych w wyniku monitorowania i pomiarów. - Pzegląd zarządzania (9.3)
W przeglądzie zarządzania energią należy uwzględnić dodatkowe wejścia i wyjścia
2) Zmiany dotyczące kwestii specyficznych dla zarządzania energią
- Zakres (4.3)
- wyraźne wskazanie, że nie można wyłączać rodzajów energii objętych zakresem i granicami systemu zarządzania energią
- organizacje są zobowiązane do zapewnienia sobie uprawień do nadzorowania swojej efektywności energetycznej, swojego wykorzystywania energii oraz zużycia energii w obrębie zakresu i granic systemu - Przegląd energetyczny (6.3)
Klarowniej zdefiniowany proces związany ze znaczącym zużyciem energii (SEU) oraz powiązane z tym kryteria – obecnie tworzy on logiczny ciąg: Identyfikacja znaczących punktów zużycia energii (SEU) => zdefiniowanie dla każdego SEU istotnych zmiennych, bieżącej efektywności energetycznej oraz zidentyfikowanie osób mających wpływ na SEU - Wskaźniki efektywności energetycznej (6.4)
Kilka zmian i uzupełnień:
- Określone przez organizację wskaźniki efektywności energetycznej powinny umożliwiać jej wykazanie poprawy w zakresie efektywności energetycznej
- Gdy organizacja posiada dane wskazujące na to, że istotne zmienne znacząco wpływają na efektywność energetyczną, dane takie należy wziąć pod uwagę ustanawiając odpowiednie wskaźniki efektywności energetycznej, w celu zapewnienia, że dany wskaźnik efektywności energetycznej spełnia swoje zadanie
- Wartości wskaźników efektywności energetycznej należy przechowywać jako udokumentowane informacje. (Uwaga: Podobnie jak wymaga tego norma z r. 2011, należy udokumentować metodę ustalania i aktualizacji wskaźników efektywności energetycznej) - Wynik energetyczny (6.5)
Istotne zmiany:
- Gdy organizacja posiada dane wskazujące na to, że istotne zmienne znacząco wpływają na efektywność energetyczną, organizacja powinna przeprowadzić normalizację wskaźników efektywności energetycznej oraz odpowiadającego im wyniku energetycznego, w celu porównania zmian efektywności energetycznej.
- Nowe definicje terminów „czynnik statyczny”, „istotna zmienna” oraz „normalizacja (3.4.8-3.4.10)
- Linię bazową (wynik) należy rewidować w razie „dużych zmian czynników statycznych”. - Planowanie gromadzenia danych dotyczących energii (6.6)
Termin ten zastępuje określenie „plan pomiarów energii” występujący w wydaniu z r. 2011. Uzupełnienia:
- wyraźne stwierdzenie, że: „Plan powinien określać dane, które są niezbędne do monitorowania kluczowych parametrów oraz określać, jak i z jaką częstotliwością dane te powinny być gromadzone i przechowywane”.
- wyraźne wskazanie „obszarów”, dla których należy gromadzić dane: Dane, które należy gromadzić (lub pozyskiwać poprzez pomiary, odpowiednio do sytuacji) oraz przechowywać jako udokumentowane informacje, powinny obejmować:
- istotne zmienne związane ze znaczącym zużyciem energii (SEU);
- zużycie energii związane z SEU oraz z organizacją;
- parametry operacyjne związane z SEU;
- czynniki statyczne, o ile mają zastosowanie;
- dane określone w planach działania.
- Plan gromadzenia danych dotyczących energii powinien być poddawany przeglądom w ustalonych odstępach czasu oraz odpowiednio aktualizowany
Inne, warte odnotowania zmiany
- Projektowanie (8.2)
Zapisy te są w znacznym stopniu podobne do punktu 4.5.6 edycji z 2011 r., jednakże należy zwrócić uwagę na następujące zmiany i uzupełnienia: Wprowadzono wyraźny wymóg, by rozważając możliwości doskonalenia efektywności energetycznej oraz nadzoru operacyjnego w projektowaniu nowych, modyfikowanych lub odnawianych urządzeń, wyposażenia itp., brać pod uwagę funkcjonowanie wykraczające ponad zaplanowany lub przewidywany czas życia. - 8.3 “Zamówienia”
Zapisy te są w znacznym stopniu podobne do punktu 4.5.7 edycji z 2011 r., jednakże należy zwrócić uwagę na następujące zmiany i uzupełnienia:
Norma wyraźnie wymaga definiowania specyfikacji (odpowiednio do sytuacji) zamawianego wyposażenia u usług, przy czym obecnie dotyczy to także zakupów energii.
- Rozdział 3 Terminy i definicje:
- Nowa norma zawiera 40 definicji, natomiast w wydaniu 2011 było ich 28.
- Wprowadzono 18 nowych terminów. 13 nowych terminów pochodzi ze struktury podstawowej HLS, natomiast 5 dotyczy zagadnień specyficznych dla energii.
- 5 terminów ściśle związanych z energią to: „doskonalenie efektywności energetycznej”, „czynniki statyczne”, „istotne zmienne”, „normalizacja” oraz „wartość wskaźnika efektywności energetycznej”. Należy zwrócić na nie uwagę, gdyż służą zachowaniu klarowności.
- 5 terminów występujących w wydaniu z 2011 r. zostało usuniętych. Są to: „usługi energetyczne”, „korekcja”, „działanie zapobiegawcze”, „zapis” oraz „procedura”.
- Struktura podstawowa nie zawiera punktu odnoszącego się wprost do „działań zapobiegawczych”. Jednakże przyjmuje się, że koncepcja działania zapobiegawczego została w normie uwzględniona domyślnie (np. poprzez 4.1, 4.2, 6.1).
- Określenia „dokumenty” i „zapisy” zostały obecnie zastąpione pojęciem „udokumentowane informacje”.
- Nie występuje już określenie „przedstawiciel kierownictwa”, jednakże wszystkie obowiązki właściwe tej funkcji w wydaniu z roku 2011 są obecnie przypisane zespołowi zarządzania energią.
